Het is het belangrijkste thema in een mensenleven, vindt Frans Hoogeveen. En dus schreef hij een boek over intimiteit en seksualiteit bij dementie. “Iedereen heeft intimiteit en liefde nodig”, vertelt Hoogeveen. “Als ik aan mensen vraag wat zij het belangrijkste vinden in het leven, dan staan hun partner, familie en vrienden bovenaan hun lijstje. Die relaties hebben allemaal met intimiteit te maken. Intimiteit in de zin van dingen delen, aanraken, knuffelen of gewoon lieve woorden spreken, is heel belangrijk. Net als de seksuele relatie die je hebt.”

Andere relatie in verpleeghuis

Een relatie kan erg veranderen op het moment dat één van de partners dementie krijgt en bijvoorbeeld in een verpleeghuis terechtkomt. “De balans kan dan zoekraken”, legt Hoogeveen uit. “Degene die normaal altijd de rust bewaart, kan die eigenschap verliezen. De partner voelt de steun wegvallen en moet ineens meer zorg verlenen. Dat kan een relatie compleet veranderen. Een veelgehoorde uitspraak van partners is: ‘Ik herken mijn man of vrouw niet meer’.”

Ook de seksuele relatie en intimiteit kan veranderen. “Vooral als iemand in een verpleeghuis terechtkomt. Dan leven partners gescheiden van elkaar. De vraag is dan bijvoorbeeld of het mogelijk is om daar samen te zijn en de nacht door te brengen. En in welke mate dat dan goed voelt. Ik ben weleens bij een verpleeghuis geweest waar ze een aparte kamer hadden voor stellen. Mooi ingericht, het leek net een hotelkamer. Dat was goed bedoeld, maar mensen moesten daar op intekenen. Dat geeft natuurlijk een apart gevoel.”

Problemen en vereenzaming

Voor iemand die alleenstaand is, is de vraag wat de mogelijkheden zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld sekswerkers die zich richten op de behoeften van ouderen. Maar niet overal is er voldoende aandacht voor de behoefte aan intimiteit en seksualiteit, weet Hoogeveen. “Als er helemaal geen mogelijkheden zijn, als er geen ruimte is voor intimiteit en seksualiteit, dan zie je mensen snel vereenzamen. Of er ontstaan andere problemen. Het kan zijn dat mensen bijvoorbeeld handtastelijk worden naar verpleegkundigen of medebewoners.”

En dat is uiteraard onwenselijk. “Als het escaleert moet je natuurlijk maatregelen nemen. Daarnaast is het goed om erover in gesprek te gaan. Grensoverschrijdend gedrag is natuurlijk niet goed te praten, maar het is belangrijk om in het achterhoofd te houden dat intimiteit de grootste behoefte is van de mens.”

Tips voor zorgprofessionals

En zo heeft Hoogeveen nog meer tips voor zorgprofessionals. “Veel verpleeghuizen hebben allerlei zorgprotocollen voor mensen met dementie, wat natuurlijk belangrijk is. Maar door constant deze protocollen te volgen, wordt nog weleens vergeten dat er een mens achter de ziekte zit. Probeer als zorgverlener te bedenken wat jij als mens nodig zou hebben als het jou zou overkomen. Hoe zou jij je voelen als jij zo verandert door een ziekte, dat je moet verhuizen en niet meer bij diegene kan zijn die onvoorwaardelijk van je houdt? Als je van daaruit kunt bedenken wat iemand nodig heeft om aan de behoefte van intimiteit en seks te voldoen, dan kun je allerlei problemen voorkomen.”

Hoogeveen geeft een voorbeeld. “Misschien is het wel mogelijk om een stel eens in de zoveel tijd samen te laten slapen en ze dan alle privacy te geven.” Hij vult meteen aan: “Of misschien moet je dit soort dingen meteen bevragen bij het intakegesprek, als iemand in een verpleeghuis terecht komt. Je brengt dan immers al in kaart hoe iemand in elkaar zit en wat iemands verhaal is. Aangezien intimiteit en seksualiteit ook bij iemands leven horen én een van de belangrijkste thema’s in een mensenleven is, kun je daar wellicht ook noteren wat iemands behoeften zijn.

Hoe dan ook, ik ben ervan overtuigd dat als je samen met de betreffende mensen gaat zitten en praten, er een mooie oplossing uitkomt.”