Cisca Peters komt net uit een gesprek met een van haar cliënten in het ErasmusMC in Rotterdam. Het is direct een mooi voorbeeld van haar werk als geestelijk verzorger en verpleegkundig consulent. “Die cliënt is ernstig ziek, maar zij en haar man staan allebei nog vol in het leven”, vertelt ze. “Ze beseft niet goed hoe ziek ze is, dus maken ze samen nog allerlei plannen. Maar als ik dan een moment neem om te vragen hoe het nu echt met haar gaat, dan zegt ze: ja, eigenlijk wel heel slecht.”

Eenzaamheid

Met hart en ziel naar mensen luisteren, dat is waar het volgens Cisca om draait bij de zorg in de palliatieve fase. “Als je maar door blijft lopen en nooit een moment pakt om even stil te staan, dan kom je niet bij deze antwoorden. Er is veel eenzaamheid onder mensen die gaan sterven en dat komt onder meer, omdat de juiste vragen niet gesteld worden.”

Cisca geeft daarom workshops en lezingen bij zorgorganisaties door het hele land. Op kenmerkende, energieke en betrokken wijze deelt ze daarin haar ervaringen, met name op het gebied van gesprekken rondom het levenseinde en euthanasie. Cisca constateert dat verpleegkundigen en verzorgenden gesprekken over het levenseinde vaak overlaten aan de huisarts of de consulent palliatieve zorg.

“Terwijl zij die skills zelf ook in huis hebben. Ik hoor vaak dat er niet genoeg tijd voor is, zeker in de thuissituatie. Mensen denken dat je echt in een gesprekssetting moet zitten. Maar ook tijdens verpleegkundige of verzorgende handelingen kan je prima zo’n gesprek beginnen. Het gaat erom dat je een soort fijngevoeligheid krijgt. Dat je het moment leert herkennen wanneer iemand er behoefte aan heeft en dat je dan zo’n vraag durft te stellen. Dat gevoel wil ik heel graag meegeven aan collega’s in de palliatieve zorg.”

Congres over palliatieve zorg

Tijdens het Hart voor Zorg congres over palliatieve zorg, waar Cisca dagvoorzitter is, geeft ze samen met andere experts daar handvatten voor. “Verpleegkundigen en verzorgenden zijn echte doeners, dus we steken alle onderwerpen zo in dat het voor hen herkenbaar is en direct toepasbaar in de praktijk.”

Naast boeiende onderwerpen als cultuurverschillen, euthanasie en communicatie met oncologiepatiënten, is een van de hoogtepunten een lezing van hoogleraar humanistiek Carlo Leget. Hij komt spreken over waardig sterven. “Carlo heeft onder andere het boek ‘Ruimte om te sterven’ geschreven. Daar baseer ik veel van mijn scholingen op. Én hij ontwikkelde het diamantmodel.”

Diamantmodel van Leget

Legets diamantmodel is een hulpmiddel om in gesprek te gaan over het levenseinde. Hij vertelt daar zelf over in dit interview, op het congres en in webinars bij Hart voor Zorg, maar Cisca geeft vast een voorzet. “Het is een heel pragmatisch model, met allemaal waarden en spanningsvelden. En met vragen die je helpen om met mensen in gesprek te gaan. Vragen als: ‘Wat geeft u steun?’, ‘Waar bent u bang voor?’. Wat ik zelf belangrijke vragen vind: ‘Als u terugkijkt op uw leven tot nu toe, wat gaat er door u heen? Zijn er dingen die u nog recht wil zetten?”

Het model stimuleert mensen om in gesprek te gaan over levensvragen waar ze mee zitten. “Het is zo belangrijk dat mensen die ruimte krijgen, zodat ze daarin ook eigen keuzes kunnen maken. Je voorkomt daarmee bijvoorbeeld situaties waarin mensen in leven worden gehouden aan de beademing op de IC, terwijl ze dat eigenlijk niet meer willen.”