Toen het coronavirus in maart 2020 voet aan wal kreeg in Nederland ontstond er direct een grote frustratie: zorginstellingen hadden te weinig middelen om zich te beschermen. “Mondkapjes en schorten werden niet in Nederland geproduceerd, dus daar hadden we al snel een tekort aan”, vertelt Stephanie Zuurveen in een webinar op Hart voor Zorg over de lessen van corona. “Daarnaast hadden we een gebrek aan testen, waren er geen protocollen, was er te weinig ruimte om mensen te kunnen isoleren en wisten we zelf niet genoeg over de rol van onze eigen hygiëne.”

Door een capaciteitsgebrek kwam de zorg snel in de knel. “Je wilt de juiste middelen inzetten, maar hoe los je dat op als je ze niet hebt?” Het leidde bovendien tot een onprettige situatie voor zorgmedewerkers, die niet altijd de juiste bescherming hadden tijdens het werk. Ook kregen zij te maken met nieuwe hygiënemaatregelen, deden communicatieproblemen zich voor en moesten zij leren omgaan met afdelingen waarop mensen met corona in isolatie verzorgd werden.

Maar grootste pijnpunt was de minieme vorm van sociaal contact die mensen kregen. Zuurveen: “Omdat we onvoldoende beschermingsmiddelen hadden, vereenzaamden ouderen en konden mensen op de intensive care geen bezoek ontvangen.”

Belangrijke lessen corona

De coronapandemie heeft tegelijkertijd belangrijke lessen en positieve uitkomsten opgeleverd, die kunnen helpen bij een uitbraak van andere infectieziekten. Zo zijn zorginstanties veel meer met elkaar gaan samenwerken. Informatie is uitgewisseld en de krachten zijn gebundeld. Het zorgpersoneel heeft veel nieuwe kennis opgedaan. Interne protocollen staan nu vast, zijn aangevuld en voor iedereen in te zien, zodat men sneller kan schakelen.

Ook voor communicatieproblemen zijn oplossingen bedacht. Verschillende zorgbedrijven die nooit met de mail werkten, moesten dat nu wel doen door de steeds veranderende maatregelen. “Sommige organisaties wisten dat het lastig was voor medewerkers om het checken van de mail in het dagelijks patroon in te passen. Dus hadden ze grote borden bij de ingang van het verpleeghuis gezet waar ze de laatste maatregelen en veranderingen op hadden geplakt. Zodat iedereen dat mee kon krijgen zonder een extra handeling te hoeven verrichten.”

Maar wat met kop en schouders boven alles uitsteekt, is het besef dat je met je eigen gedrag corona (en andere virussen) over kunt dragen. Dat heeft tot een gedragsverandering geleid. Zuurveen: “Vóór corona zou je met een verkoudheid of een lichte griep niet thuis zijn gebleven. Nu wordt er van je gevraagd om te checken of het écht griep is, je een mondkapje wilt dragen als je verkouden bent of dat je je wilt laten testen. Mensen gaan daardoor nadenken over het gevaar wat ze voor anderen kunnen zijn. Vooral in de ouderenzorg is het belangrijk om na te gaan welk effect een virus op de cliënt heeft. En of het dus beter is om thuis te blijven als verzorger.”

Blijvende verandering?

Ook het schoonmaakgedrag binnen instellingen is veranderd. Er wordt vaker schoongemaakt, dat geldt vooral contactpunten zoals deurklinken. Zuurveen: “Hierdoor zie je bijvoorbeeld dat er in verpleeghuizen ook minder Influenza heeft geheerst. Ook het Noro-virus is amper gemeld.”

De infectiepreventie-expert hoopt dat dit gedrag blijft bestaan. Want, zo waarschuwt ze: “het coronavirus is niet zomaar weg. Het kan zo weer vernieuwen of er kan een ander soort virus ontstaan. Vooral in Nederland, waar de veestapel enorm is en we met zijn allen best wel dicht op elkaar leven. Daardoor kan bijvoorbeeld een zoönose ontstaan en kunnen mensen elkaar makkelijk besmetten.”

Vaccinaties

Er wordt nu volop gevaccineerd, zodat het coronavirus onder controle komt. Maar ook na een prik kun je nog altijd besmet raken en het virus overdragen. Zuurveen ziet daarom mond/neus-maskers niet zomaar uit de zorg verdwijnen. Ook in de omgang met elkaar denkt ze dat corona dingen zal veranderen. Mensen zullen meer gaan nadenken over hun eigen gedrag als ze griep hebben en ze denkt dat zoiets als handen schudden of iemand drie zoenen geven als begroeting langzaam zal verdwijnen of alleen bij intimi zal gebeuren.

De gedragsveranderingen van mensen zullen ervoor zorgen dat infectieziekten minder makkelijk worden overgedragen. Alleen moeten we geen blinde vlek krijgen voor alles wat geen corona is, stelt Zuurveen. “Als iemand een bacteriële infectie heeft die niet op antibiotica reageert, moet deze persoon ook in isolatie. Ook dat is overdraagbaar.”

Hoe alle veranderingen in de zorg plaatsvinden, stemt Zuurveen positief. De afgelopen anderhalf jaar is de zorg met zevenmijlslaarzen vooruitgegaan, ondanks alle tekorten. “Ik hoop dat deze stappen gezet blijven worden.”