In Nederland krijgen tussen de 90.000 en 127.000 kinderen tussen de 0 en 18 jaar te maken met verschillende vormen van kindermishandeling (2017). Dat is ongeveer drie procent van alle kinderen. Coördinerend docent kinderverpleegkunde Lisanne Veldhuizen van Expert Care vertelt in dit webinar wat kindermishandeling is én dat de grootste groep kinderen emotioneel wordt verwaarloosd. “Dat is volgens de officiële aantallen al zo, maar emotionele verwaarlozing is daarnaast minder vaak zichtbaar dan bijvoorbeeld seksueel misbruik. Het is verdrietig dat nog een groot deel onder de radar zit.”

Emotionele verwaarlozing is één van de vormen van kindermishandeling die voorkomt. Hieronder vertelt Lisanne meer over de verschillende categorieën. Ook vertelt ze over de signalen waaraan je kindermishandeling kunt herkennen.

Wat is kindermishandeling?

Kindermishandeling is onder te verdelen in verschillende vormen. Het gaat om lichamelijke mishandeling, lichamelijke verwaarlozing, psychische mishandeling, psychische of emotionele verwaarlozing en seksueel geweld of misbruik. Voordat de vormen van kindermishandeling aan bod komen is het belangrijk om te weten dat bijvoorbeeld een tik op de vingers in het wetboek onder kindermishandeling valt, maar dat er in de praktijk sprake is van enige nuancering. “Als dit een keer gebeurt, spreken we niet van kindermishandeling. Dat is wel het geval bij structurele tikken.”

Lichamelijke Mishandeling

Onder lichamelijke mishandeling vallen alle vormen van lichamelijk geweld. Denk aan slaan, schoppen, knijpen, bijten, schudden of zelfs branden. Maar ook besnijdenis bij meisjes vanuit een geloofsovertuiging. Met lichamelijke verwaarlozing wordt bedoeld dat het kind niet de zorg en verzorging krijgt, die het nodig heeft. Dit kun je herkennen aan slechte hygiëne en het dragen van kapotte of te kleine kleding.

Emotionele mishandeling

Een tweede vorm van kindermishandeling is emotionele of geestelijke mishandeling. Dit houdt in dat het kind regelmatig wordt uitgescholden door een volwassen persoon. Het kan ook duiden op vijandigheid, afwijzend gedrag en het opzettelijk bang maken van een kind. Of negeren, pesten, terroriseren, opsluiten, vastbinden en uitschelden. Van emotionele of geestelijke verwaarlozing is sprake wanneer er een doorlopend tekort is aan positieve aandacht voor het kind. Bijvoorbeeld bij het negeren van de behoefte van het kind aan liefde, warmte en geborgenheid. Hieronder valt ook de situatie waarbij een kind getuige is van geweld tussen ouders of verzorgers. Bij cognitieve mishandeling wordt het kind verkeerd geïnformeerd of wordt er bewust informatie achtergehouden. Ook kunnen er bewust hoge eisen aan een kind worden gesteld.

Seksueel misbruik & PCF

Seksueel misbruik van kinderen heeft weinig uitleg nodig. Hieronder valt elke vorm van seksuele grensoverschrijding van een volwassene naar een kind. Buiten het gezin is er sprake van seksueel misbruik, binnen het gezin is er sprake van incest. Vanaf zestien jaar noemen we dit in beide gevallen verkrachting.

De laatste vorm van kindermishandeling heet Pediatric condition falsification (PCF). Hierbij verzint of creëert de ouder gezondheidsklachten bij het kind om het kind in het medische circuit te krijgen. Dit gebeurt weleens bij ouders in een psychose, met een obsessief-compulsieve stoornis, vanwege financiële voordelen of in de strijd om gezags- en omgangsregelingen bij een (v)echtscheiding. “Omdat de vormen van mishandeling kunnen verschillen, is het heel lastig om PCF te scharen onder een specifieke vorm van misbruik.”

Veldhuizen vindt het belangrijk dat je je altijd realiseert dat het bij verschillende vormen van kindermishandeling vaak gaat om onmacht. Ze refereert hierbij naar een uitspraak van Wolzak (2012): ‘Als de ouder zijn kind mishandelt of verwaarloost, is het eerder een kwestie van onkunde dan onwil. De ouder heeft geen inzicht in de eisen die het ouderschap stelt, of dat inzicht is vervaagd door de problemen waar hij of zij zelf mee worstelt. Hoogst zelden is het zo dat de ouder het kind opzettelijk pijn wil doen.’ Veldhuizen: “Soms weten ze echt niet dat ze hun kind schade berokkenen. Het is bijna nooit zo dat ouders echt niet van hun kind houden.”

Vermoeden van kindermishandeling

Wanneer er een vermoeden bestaat van kindermishandeling, dan kan een kind ter evaluatie of bescherming worden opgenomen. Dit kan komen door signalen van kindermishandeling in het gedrag of mededelingen van een kind. Het kind wil bijvoorbeeld niet bij ouders op schoot zitten. Maar ook doordat er bij het kind lichamelijke afwijkingen worden aangetroffen. Bijvoorbeeld een wond die niet past bij het verhaal van de ouders.

Wil je meer weten of kindermishandeling? In dit webinar legt expert Lisanne Veldhuizen uit wat we in Nederland allemaal verstaan onder kindermishandeling. Ook legt ze je aan de hand van eigen voorbeelden uit hoe ze kindermishandeling herkende. Over dat laatste doet ze ook een belofte: hoe je kindermishandeling daadwerkelijk herkent, kan en wil ze een vervolg-webinar geven.