In de richtlijn staan gesprekskaarten voor verzorgenden en verpleegkundigen. Die beschrijven hoe je een gesprek over seksuele gezondheid kunt beginnen en welke vragen je kan stellen. Daarnaast worden verschillende problemen beschreven die bij dit onderwerp komen kijken. Seksualiteit blijft namelijk een onderwerp dat vaak als taboe wordt gezien.

Naast vragen en aandachtspunten is er een overzicht van verschillende aandoeningen en de seksuele veranderingen die daarbij horen. Met dit overzicht kunnen zorgwerkers hun cliënten duidelijk voorlichten over de impact die hun ziekte heeft op hun seksuele gezondheid. Daarnaast is er in de richtlijn informatie te vinden over grensoverschrijdend gedrag, alle vormen van seksualiteit én hoe je daarover kunt praten.

Hoe ga je om met verandering?

Annemarie Verwoerd, verpleegkundig specialist in de ouderenzorg, vindt dat verzorgenden en verpleegkundigen zich goed moeten realiseren dat er op seksueel gebied veel kan veranderen als cliënten ziek worden. “Mensen denken bij seksualiteit vaak alleen aan seks, maar seksualiteit is veel breder dan dat”, vertelt zij op de website van V&VN. “Het betekent ook intimiteit, een goed zelfbeeld, liefde en genegenheid. Dat zelfbeeld kan veranderen. Sommigen zijn bang dat hun partner door ziekte anders naar hen kijkt, maar ook vermoeidheid en medicatiegebruik kan een rol spelen.”

Als een zorgwerker dergelijke veranderingen signaleert en bespreekt, is het goed om de algemene aandachtspunten die in de richtlijn staan aan te houden. Zo is het belangrijk om een open, toegankelijke houding te hebben. Ook moet je niet bang zijn om een gesprek over seksuele gezondheid te beginnen, de patiënt vindt het meest ingewikkelder dan jij. Daarnaast is inclusief taalgebruik belangrijk, vraag bijvoorbeeld: heeft u een partner?

Op de werkvloer zijn genoeg voorbeelden te vinden die aantonen hoe belangrijk aandacht voor seksuele gezondheid is. Annemarie Verwoerd: “Ik hoorde laatst dat een verzorgende een cliënt met dementie masturberend op de gang vond, hij had totaal niet door wat er aan de hand was. Sommige mensen doen hier lacherig over, maar er zit zoveel leed achter. Deze onderwerpen moeten uit de taboesfeer komen. Als cliënten weten dat seksualiteit een normaal gespreksonderwerp is, zullen ze hier sneller over willen praten.”

Grensoverschrijdend gedrag

Helaas krijgen zorgwerkers ook te maken met grensoverschrijdend gedrag. In de richtlijn zijn meerdere adviezen te vinden hoe je hiermee kan omgaan. Communiceer je eigen grenzen naar de patiënt, bespreek de situatie met collega’s en ga op zoek naar achterliggende oorzaken. Hierbij kun je denken aan medicatie, ziektebeeld en behoefte aan intimiteit en seksualiteit. Bij deze adviezen wordt benadrukt dat seksuele grensoverschrijding nooit oké is.

Op maandag 23 mei houdt Hart voor Zorg een congres over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bekende sprekers als advocaat Richard Korver en Iva Bicanic, directeur-bestuurder Landelijk Centrum Seksueel Geweld, geven dan een lezing. Klik hier voor meer informatie over het congres.