Mijn moeder (87 jaar) heeft 7 weken geleden haar enkel gebroken en mag nu gelukkig verblijven in een gastkamer in een mooie zorginstelling. Het is meteen heel leerzaam voor mij. Ik had tot voor kort alleen ervaring met dementie, maar nu dus ook met somatiek (lichamelijke klachten). Ik merk dat ook daar het onderwerp vrijheid een rol speelt.

Wel op een heel ander vlak dan in de zorg voor mensen met dementie. Als je niet zelfstandig naar het toilet kan, ben je natuurlijk afhankelijk van hulp. In een groter geheel, zoals een zorginstelling, betekent dit heel vaak: wachten. Je bent afhankelijk en dus lever je vrijheid in. Begrijpelijk en het kan niet anders.

Maar voor mij wordt wel steeds duidelijker dat het een systeem is, waar je dan in terechtkomt. Een systeem, waarin jij je als zorgbehoevende moet voegen. En ik zie dat dit systeem bij veel mensen leidt tot afsluiting, apathie en initiatiefloosheid. Daar ben ik van geschrokken, want ik dacht altijd dat dit alleen bij dementie hoorde.

Ik zie veel gebeuren in de zorginstelling van mijn moeder. Het brood, de koffie, het beleg: alles wordt aangereikt en het enige wat mijn moeder nog kan doen is zelf haar boter op de boterham smeren. Als ze dat niet snel genoeg doet of ze vragen het niet aan haar, dan smeren ze ook de boter nog.

Ik begrijp goed dat dit uit goede bedoelingen wordt gedaan (en in mijn ogen uit wat overdreven hygiënemaatregelen). Mocht ze ergens commentaar op hebben, dan is de kans op een standje best aanwezig.

Het verschil in medewerkers is enorm. De lieve, de dwingende, de aardige, de bepaler en de dominante; ze zijn er allemaal. Het is en blijft mensenwerk en de eigen invulling is best groot. Op zich mag dat best, maar we mogen daar ook meer aandacht voor hebben.

Als we iets willen veranderen in de zorg zullen we moeten onderkennen dat we een onderdeel zijn van een systeem. En dat systemen mensen kunnen maken of breken. Dat geldt voor iedereen die erin zit, zowel bewoners als medewerkers.

Ook ik vind het lastig om kritisch te zijn, omdat ik graag wil dat mijn moeder het fijn heeft. Maar ik zie ondertussen wel verandermogelijkheden. Daar moeten we meer een open gesprek over kunnen voeren.

Ik zeg altijd dat we het nu nog doen voor hen, maar in feite doen we het vooral voor onszelf. Want zeg eens eerlijk: wil jij later wonen op de plek waar je nu werkt?

Francien van de Ven werkt op zorgboerderij Grootenhout, een ‘ouderenlandgoed’ met een verfrissende kijk op de zorg voor mensen met dementie. Daarover schrijft Francien maandelijks een column voor Hart voor Zorg.