De toename van alcoholproblemen onder ouderen is volgens Kok goed te verklaren. “Mijn ouders zijn nog uit de jaren ‘30”, vertelt hij. “Er waren toen weinig medicijnen, dus zij zijn heel erg van het gezonde leefpatroon: elke dag een appel, elke dag wandelen, vrijwel geen alcohol drinken. Voor de generatie daarna, de babyboomers, kwam alcohol pas echt beschikbaar. Drugs kwamen op de markt. Veel van hen zijn daardoor opgegroeid met een andere mentaliteit. Deze mensen zijn nu met pensioen en hebben – gemiddeld genomen – genoeg geld om het aan dingen als alcohol uit te geven.”

Ouderen in de verslavingszorg

De cijfers bevestigen Kok’s verhaal. De alcoholconsumptie onder ouderen is de afgelopen jaren flink gestegen. Waar in 2002 nog 18% van de mensen in de verslavingszorg 55+ was, was dit in 2011 25%. “En als je corrigeert voor de vergrijzing”, voegt Kok toe, “dan zie je dat het percentage ouderen in behandeling met een alcoholprobleem met 90% is gestegen. Bijna een verdubbeling, dus. En deze aantallen nemen de afgelopen jaren, weliswaar wat langzamer, nog steeds toe.”

Het betekent niet dat verpleeg- en verzorgingshuizen vol zitten met aan alcohol verslaafde ouderen. “Het is nog steeds een relatief kleine groep die echt veel te veel drinkt. Maar de focus in ons onderzoek ligt ook niet alleen op stevige verslaving. Er is een grote groep mensen die ‘gewoon’ te veel drinkt, het is ook belangrijk om daar aandacht voor te hebben.”

Bewustwording

Juist op dat laatste punt ziet Kok ruimte voor verbetering. “Elke dag één glaasje is nog niet bij iedereen schadelijk, maar veel mensen denken dat dat 1 à 2 glazen alcohol per dag gezond is. En dat kun je absoluut niet zeggen. Zelfs bij 1 glas bier per dag is er al een verhoogd risico op suikerziekte en borstkanker. En 2 à 3 glazen per dag verhoogt het risico op onder meer beroertes, darmkanker en longkanker. Het is belangrijk dat mensen dat beseffen.”

Dat bij veel mensen het idee leeft dat een paar glazen alcohol per dag ‘wel moet kunnen’ is overigens niet zo gek, weet Kok. “In 2015 veranderde de Gezondheidsraad het advies dat mannen 3 glazen alcohol per dag kunnen drinken zonder problemen, en vrouwen 2. Tegenwoordig is het advies: drink niet, of hooguit 1 glas per dag. Maar dat is dus nog niet zo lang geleden aangepast.”

“We moeten natuurlijk geen alcoholpolitie gaan worden in verpleeghuizen. Ik pleit ook zeker niet voor een verbod, de vrijheid van ieder individu is heel belangrijk. Maar er zit wel een schaduwkant aan die vrijheid, en daar mogen we ons wat bewuster van worden. Het besluit blijft bij mensen zelf, maar ze moeten wel de juiste informatie hebben.”

In gesprek met zorgprofessionals

Kok is al vele jaren een expert op het gebied van (alcohol)verslaving bij ouderen. Hij heeft onder andere een landelijke werkgroep opgericht, waar behandelaren en onderzoekers elkaar stimuleren om voor dit onderwerp meer aandacht te krijgen. “Er is de laatste tien jaar veel onderzoek gepubliceerd over verslavingsproblemen bij ouderen, dus het gaat de goede kant op. Maar het zal nog wel even duren voor we dat ook terugzien in het overheidsbeleid. Daarom vind ik het belangrijk om hier regelmatig over in gesprek te gaan met collega’s uit de zorg.”

Wil je ook in gesprek gaan met ouderenpsychiater Rob Kok? Dat kan op het congres Zorgen voor psychisch kwetsbare ouderen, op donderdag 16 juni. Kok houdt dan een lezing met als onderwerp: ‘Middelengebruik en ouder worden’.’ Kaartjes voor het congres kopen kan hier. Ook geeft hij op 13 april een webinar over depressie bij dementiepatiënten.