Velen zullen zich de beelden van de vastgeketende, verstandelijk beperkte jongen Brandon nog herinneren. Het leidde in 2011 tot een golf van verontwaardiging in de gehele samenleving. Annemarie Timp-Hofmans haalt het aan als voorbeeld van wat we natuurlijk níet willen in de zorg. En hoe complex de zorg kan zijn.

Het belang van de Wet zorg en dwang

Of de Wet zorg en dwang (Wzd) ervoor zorgt dat dit soort situaties niet meer voorkomen, durft ze niet te zeggen. “Maar de wet biedt wel handvatten. Omdat je continu in overleg blijft wanneer het gaat om onvrijwillige zorg. Brandon was natuurlijk een extreme situatie. Maar de Wzd gaat er ook om dat anderen niet zomaar mogen bepalen hoe laat je naar bed gaat, welke kleding je aantrekt, wat je eet.”

“Je moet je leven kunnen leiden zoals je dat zelf graag wilt”, vervolgt Timp-Hofmans. “Ook als je dementie of een verstandelijke beperking hebt en in een zorginstelling woont. Bewustwording daarvan is heel belangrijk.”

De stem van de cliënt

Alles wat Timp-Hofmans doet, draait om het perspectief van de cliënt. Om wat erbij komt kijken voor cliënten om hun stem te laten horen en wat de CVP daarin kan betekenen. “Een cliënt die een klacht of probleem heeft denkt niet: heeft dit nu met de Wzd of wkkgz te maken, of is het gewoon Wmo-problematiek? Die heeft daar de focus natuurlijk niet op. Daarom zijn er klachtenfunctionarissen en cliëntenvertrouwenspersonen.”

Als bestuurder van de Landelijke Faciliteit Cliëntenvertrouwenspersonen (CVP) staat Timp-Hofmans  in contact met partijen ‘in het veld’, denk aan branche- en cliëntenorganisaties, CVP-aanbieders en het ministerie van VWS. Maar ze blijft ook in de praktijk actief. Dat doet ze met haar werk als klachtenfunctionaris en mediator in de gezondheidszorg. “Ik wil met mijn voeten in de klei blijven.”

‘Wat doen we nu eigenlijk?’

Waarom de komst van de Wzd belangrijk is? “De Wzd gaat ervan uit dat zorg altijd vrijwillig moet zijn en dat alleen wanneer het écht niet anders kan, zorg onvrijwillig geboden mag worden. De Wzd biedt waarborgen voor de rechtspositie van de cliënt en handvatten voor medewerkers om zorgvuldig te handelen.”

Bewustwording is essentieel, benadrukt Timp. “Zorg wordt vrijwel altijd met goede intenties geleverd, maar er wordt niet altijd nagedacht over wat we eigenlijk doen. Past wat we doen wel binnen de rechtsbescherming van de cliënt? De Wzd maakt zorgprofessionals daar bewuster van. Je moet door de wet gaan nadenken welke onvrijwillige zorg echt nodig is. Hebben we ook gekeken naar alternatieven? Kan het ook vrijwilliger of in mildere vorm? Dat is de grote meerwaarde van deze wet.”

Iedereen heeft recht op zelfbeschikking

“In onze grondwet staat, simpel gezegd, dat je niet zomaar beslissingen van iemand mag overnemen: het recht op zelfbeschikking. Wanneer je een verstandelijke beperking of dementie hebt en je komt in een zorginstelling wonen, word je afhankelijk van zorg. Maar daarmee verlies je niet jouw grondrechten. Afhankelijk zijn van zorg is niet hetzelfde als je overgeven aan wat mensen denken dat goed voor je is.”

Annemarie Timp-Hofmans geeft op 14 september een lezing op ‘Hét Wet zorg en dwang congres’, waarin zij meer vertelt over de rol van de cliëntenvertrouwenspersoon Wzd. Hier vind je meer informatie over het congres en kun je tickets kopen.