Verpleegkundigen op Covid-afdelingen die als ruimtereizigers zijn ingepakt, en bedenken: laat ik een foto van mezelf op m’n gewaad plakken, zodat de patiënt ziet wie er aan zijn bed staat. Zorgverleners die zich in allerlei bochten wringen om iPads op hun afdeling te krijgen, zodat patiënten kunnen bellen met hun kinderen.

“Het lijken misschien kleine dingen”, vertelt Schalkwijk. “Maar ze laten een belangrijke reden zien waarom verzorgenden en verpleegkundigen onmisbaar zijn: het menselijk contact. Verplaatsen in de patiënt. Dat zie je in de geschiedenis steeds terugkomen.”

Oog voor de patiënt

Hugo Schalkwijk (30) is vanuit beroepsvereniging V&VN actief als adviseur van het Historisch College FNI. Daarnaast doet hij promotieonderzoek op het gebied van de geschiedenis van de verpleegkunde. Hij raakte als historicus geïnspireerd door verhalen uit de jaren ’90. Een nieuwe patiëntengroep, mensen met hiv, zorgde toen voor een shift in de zorg.

“Deze patiëntengroep was enorm bezig met hun eigen behandeling, terwijl het voor die tijd bijna ondenkbaar was dat een patiënt inspraak wilde hebben bij een dokter. Wat je toen zag: verpleegkundigen konden veel beter met hen dealen. Omdat zij meer getraind waren in het praten en levelen met deze patiënten.”

Schalkwijk stelt dat verpleegkundigen vaak beter getraind zijn in alledaagse dingen. Ze hebben meer oog voor de mens achter de ziekte of het probleem. “Mensen met hiv in de jaren ’90 hadden behoefte aan meer dan alleen een medische behandeling. Verpleegkundigen speelden in op de grote psychosociale zorgbehoefte.”

Coronapandemie

Tijdens de coronapandemie komt volgens Schalkwijk de belangrijke rol van verzorgenden en verpleegkundigen opnieuw duidelijk naar voren. “Medische behandeling is niet waar de grootste uitdaging zit in deze tijd. Inspelen op de behoeften van de mens achter de ziekte, daar zit het hem in. En juist in dat soort situaties worden verpleegkundigen in hun kracht gezet, hierin floreren ze.”

Alleen wordt die cruciale rol nog te weinig belicht. Dat komt ook door de bescheidenheid van verpleegkundigen en verzorgenden. “Persoonlijk vind ik niets mooier dan een dagboek van een verpleegkundige uit de jaren 50, 60 of 70. Maar die zie je maar weinig. Dokters schrijven regelmatig boeken over hun prestaties, verpleegkundigen vrijwel nooit.”

Duurzame waardering

Schalkwijk wil verzorgenden en verpleegkundigen daarom aansporen om hun verhalen uit de coronapandemie te delen en op die manier samen geschiedenis te schrijven. “Laat de huidige crisis een aanzet zijn voor duurzame waardering.”

Tegelijkertijd hoopt hij dat dit zal bijdragen aan de positieve ontwikkelingen die we nu al zien. “Verpleegkundig specialisten spelen een steeds grotere rol in de zorg. In de psychiatrie, bijvoorbeeld, zijn ze niet meer weg te denken. Er ligt een concept wetsvoorstel om de zeggenschap van verpleegkundigen in zorgorganisaties te vergroten, daarbij wordt zelfs gesproken over een terugkeer van de verpleegkundig directeur. In 2022 gaat zeggenschap meer een issue zijn dan ooit.”

Hugo Schalkwijk geeft op 8 februari een webinar op Hart voor Zorg. Daarin zal hij nog dieper ingaan op de historische rol van verpleegkundigen, wat we kunnen leren van eerdere crises en hoe er na de huidige crisis structureel meer waardering kan komen. Aanmelden kan hier.