Wist je dat de identiteit van iemand en de normen en waarden die daarbij horen, vooral gevormd worden in de eerste 25 levensjaren? Dat vertelt gezondheidswetenschapper Eric Schlangen van De Mensch in een webinar op Hart voor Zorg over de begeleiding van mensen met dementie. De ‘kinderjaren’ zijn daarom voor hem de beste bron om een bewoner of cliënt goed te leren kennen. “Wij werken met de methode van professor Erwin Böhm”, vertelt Schlangen. “Hij stelt dat het kind van gisteren nog altijd in ons woont. Ook bij mensen zonder dementie. Wij zien dat als een herinnering, maar bij mensen met dementie komt dat kind naar de voorgrond. Het is daarom heel belangrijk om te proberen dat kind te begrijpen.”

Levensverhaal van mensen met dementie

Helaas is het niet eenvoudig om de eerste levensfase van mensen goed in kaart te brengen. “Vaak zijn daar heel weinig verhalen van. Over het volwassen leven hebben mensen met dementie vaak veel te vertellen, maar over daarvoor is lastiger. Niet alleen omdat ze het zich niet meer herinneren, ook omdat alle momenten van daarna samen zijn beleefd met mensen die er nog zijn: een partner, vrienden, kinderen. Die hebben daar later ook nog samen over kunnen praten.”

Schlangen vindt het toch belangrijk om op zoek te gaan naar de verhalen uit die eerste levensfase. “Allereerst omdat de verhalen uit die jaren zo anders zijn dan ons eigen verleden. De tachtigers van nu zijn in zo’n andere periode opgegroeid dan het zorgpersoneel dat hun begeleidt. Ze komen uit een onzekere tijd, met grote sociale verschillen. Met oorlogen en rampen en de nasleep daarvan. Met grote gezinnen, een andere man-vrouwverhouding en een tijd waarin de kerk centraal stond.”

Vertellen werkt therapeutisch

Iemand laten vertellen kan bovendien een therapeutische werking hebben. “Vaak zijn er bij levensverhalen familieleden die gedeeltes al dan niet terecht willen corrigeren. Voor mij is dat niet interessant. Het gaat om de waarheid en beleving van de persoon waar je de herinneringen mee terughaalt. Dat daar wellicht een leugentje in staat om de werkelijkheid dragelijker te maken, dan is dat prima. Als de bewoner het zo vertelt, is dat de waarheid waar wij mee werken.”

Als iemand met dementie zijn of haar levensverhaal vertelt, kan dat helpen om het gevoel van eigenwaarde te vergroten. “Vertellen is ook van je af praten, te biecht gaan. Bovendien helpt het met ordenen en verwekken. Ook geeft het weer macht aan de verteller om zelf te bepalen wat waar is. Het toont en versterkt de identiteit en het zelfbeeld.”

Schlangen wil zorgverleners ervoor waarschuwen dat het bijna onmogelijk is om een levensverhaal helemaal te begrijpen. “Maar ook wanneer je maar een deel kunt volgen, leidt dat al tot een beter psychisch welbevinden van de bewoner of cliënt.”

Zingeving en betere begeleiding

Door mensen met dementie beter te begrijpen is het mogelijk om ze betere begeleiding te bieden. Cliënten of bewoners leiden vaak aan een zogenaamde ‘late life crisis’, waarbij het leven betekenis verliest. “Werken aan zingeving is de belangrijkste taak bij de begeleiding van mensen met dementie. Verder staat de veiligheid, het gevoel van eigenwaarde en het behoud van regie vaak onder druk. Wanneer je deze mensen door hun verleden beter begrijpt, wordt het makkelijker om ze een veilig thuisgevoel te geven.”

Meer weten over de begeleiding van mensen met dementie? In dit webinar legt gezondheidswetenschapper Eric Schlangen aan de hand van de methode van Böhm uit hoe mensen met dementie verschuiven van ratio naar emotie. Ook geeft hij concrete voorbeelden van handelingen die kunnen helpen bij het versterken van de kwaliteit van leven van deze kwetsbare ouderen.