Je moeder, partner of vriend is ziek en heeft hulp nodig. Je houdt van je naasten, dus je gaat (mantel)zorgen. Vol liefde en met engelengeduld zet je je in. Dat voelt heel vanzelfsprekend, maar kan ook heel belastend zijn. “Het kost veel tijd en de meeste mensen hebben er niet voor geleerd”, zegt Sacha Matse. “Levens van mensen zijn vaak al best vol: hobby’s, werk, kinderen, een sociaal netwerk. Je eigen leven kan al snel gaan lijden onder de mantelzorg die je zo graag wil verlenen.”

Ontspoorde mantelzorg: verwaarlozing en agressief gedrag

Overbelasting is de meest voorkomende oorzaak van ontspoorde mantelzorg, vertelt Matse. Zij weet waar ze over praat. Matse heeft vijftien jaar bij Veilig Thuis gewerkt en deelt sinds 2000 haar kennis over huiselijk geweld als trainer.

“Juist doordat mensen er niet aan willen denken om de zorg uit handen te geven, om je naaste ‘in een tehuis te stoppen’, trekken ze te laat aan de bel. Er is dan al sprake geweest van geweld, psychisch of fysiek, ondanks de liefde voor iemand en de wil om voor hem of haar te zorgen. Ontspoorde mantelzorg gebeurt vaak zonder opzet. Zowel de oudere als de mantelzorger zelf zijn dan slachtoffer van de situatie.”

Onwetendheid bij mantelzorger

Er zijn meerdere vormen van ontspoorde mantelzorg: fysieke en emotionele verwaarlozing en fysieke en psychische mishandeling. Bij verwaarlozing levert de mantelzorger niet de benodigde zorg. Frustratie bij de mantelzorger kan leiden tot agressie richting de zorgbehoevende.

“Een andere oorzaak is onkunde of onwetendheid. Je wil goede zorg leveren, maar weet niet goed hoe. Hoe je een goede transfer maakt van rolstoel naar bed, bijvoorbeeld. Of je geeft te veel medicatie zonder je bewust te zijn van de gevolgen, want: ‘als hij maar goed slaapt’. Er kan ook sprake zijn van compassiemoeheid. Door bijvoorbeeld vermoeidheid en stress worden mensen onverschillig tegenover hun geliefde.”

Cijfers ouderenmishandeling

Ouderenmishandeling komt vaker voor dan je misschien denkt. In ongeveer 80 procent van de gevallen gaat het om een familielid. Het probleem staat maatschappelijk gezien pas sinds kort echt op de kaart. Dit In tegenstelling tot kindermishandeling, waar al vanaf de jaren ’70 meer aandacht voor gekomen is vanuit de overheid. Het is daarom lastig om goede cijfers te vinden over ouderenmishandeling, terwijl er een sterk vermoeden is dat het nog vaker voorkomt dan kindermishandeling.

De schatting is dat:

  • 1 op de 20 mensen ooit te maken krijgt met ouderenmishandeling
  • 1 op de 50 ouderen jaarlijks met mishandeling te maken heeft
  • Financieel misbruik het vaakst voorkomt, gevolgd door psychische mishandeling en lichamelijke mishandeling

Rol zorgprofessionals bij ontspoorde mantelzorg

Als zorgprofessional kan je een belangrijke rol spelen als er sprake is van ouderenmishandeling, of als je het vermoeden hebt dat dat het geval is. Matse heeft een aantal goede tips:

  • Maak het bespreekbaar met de betrokken mensen. Vermijd – in eerste instantie- daarin het woord ‘ouderenmishandeling’, geef aan dat je zorgen hebt en vraag of ze de zorgen herkennen.
  • Kijk of er ondersteuning mogelijk is voor de mantelzorger (bijvoorbeeld dagopvang).
  • Geef uitleg over medicatie aan mantelzorgers.
  • Bied je hulp aan, als je dat wil en kan. Hierbij is het belangrijk dat je overtuigd bent dat je de aangewezen persoon bent om te helpen.

“Als zorgprofessionals graag nog meer informatie willen of een melding willen maken van ouderenmishandeling, dan kunnen zij daar altijd laagdrempelig contact over opnemen met Veilig Thuis”, zegt Matse.